In de jaren 90 woonde ik regelmatig lezingen, bijeenkomsten, bij van Alexander Smit. Hij was Nederlands bekendste advaita leraar. Advaita vedanta is een ‘traditie’ uit India die zich richt op de vraag wie of wat men nu werklijk is. Alexander ontwarde zijn laatste knopen in India dankzij zijn leraar Sri Nisargadatta Maharaj. Ik wil hier alleen zeggen dat er veel valt te zeggen over Alexander, de traditie, en over Dat, maar dat kan je ook allemaal niet doen 🙂 

behalve dat ik zeg: zeer waardevol geweest voor mij.
En o ja, onze ideeën over en definities van bepaalde onderwerpen, zoals hier emoties en gevoelens, hoeven niet samen te vallen met die van elkaar, of van een ander, in dit geval die van Alexander Smit. Maar ik vind het wel ‘delenswaardig’ genoeg, dit fragment van een bijeenkomst. Een bijeenkomst die waarschijnlijk in Baarn was en toen was ik er nog niet bij. Later waren de bijeenkomsten in Amsterdam, maar dit geheel terzijde.

“Alexander gaf onderricht aan iedereen die in deze vraag geïnteresseerd was. Zijn onderricht zat vol humor, en was ontregelend en confronterend waardoor een onmiddelijke diepe herkenning van wat je wezenlijk bent, mogelijk werd.” (Uit de inleiding van het boek Alexander Smit~Geschenk van het Absolute, wat de betekenis is van zijn spirituele naam, Parabrahmadatta.).

Alexander Smit ~ (21 oktober 1948 ~ 20 juni 1998)

B: Wat is eigenlijk: je gevoel?

 A: Je gevoel? Dat is eh… heb je wel eens een gitaar gezien? Als je daar  een snaar aanraakt, dan gaat die kast meetrillen. Dan komt er muziek  uit, mits de snaren een beetje zorgvuldig gestemd zijn natuurlijk. En  dat is gevoel.

B: Mm, alles wat je meemaakt, dat gaat in je gevoel, door je gevoel heen bedoel ik.

 A: Nee, door het lichaam heen. Gevoelens voel je in je lichaam. Er is geen gevoel wat je niet in je lichaam voelt. Het lichaam is het  klankbord waardoor het gevoel heen resoneert. Het is een klankbord, net  als een gitaar, een instrument. Nou er kunnen dus prachtige klanken of gevoel uitkomen, er kunnen ook de meest afgrijselijke klanken uit  voortkomen. Ook hele saaie klanken, new age muziek of zo.

B: En emoties zijn dan ontwikkelingen van het…

A: Emotie is een te hard aangeslagen toon. Waardoor die niet echt meer goed klinkt en dat weet je ook.

B: Is je gevoel een juist klankbord? Altijd of hoeft dat niet?

 A: Niet per definitie. Maar het gevoel.. kijk het aardige van het  gevoel is, dat het dieper gaat dan wat dan ook. Maar er is een heel  groot verschil tussen gevoelens en emoties. Een gevoel is iets  natuurlijks en een emotie is iets kunstmatigs. Ik neem een voorbeeld:  stel, je vriendin maakt het uit of je vrouw gaat weg. Daar kun je twee reacties op hebben. Dat je denkt, nou blij dat ze opgehoepeld is, maar  het kan ook zijn, dat er een diep of naar gevoel wakker wordt in je.  Doorgaans is het de tweede. Nou, daar kan je een paar maanden last van  hebben enzovoort. Dat lijkt mij heel natuurlijk. Maar als je drie jaar  later nog schuimbekkend honden in de fik steekt, omdat je vrouw je  verlaten heeft, dan hebben we te maken met emoties. Dat is uit de hand  gelopen. Je gooit ruiten nog in en zo. En je langspeelplaten, die je  voor je verjaardag hebt gekregen van haar, die vermorzel je nog.  “Hhhgggrrr!”, zeg je dan hè? En het bestek ligt omgebogen in de bakken.  Dan hebben we te maken met emoties. Het is uit de hand gelopen. Begrijpt  U wel?

En dat verschil wil ik wel maken. Maar we weten heel goed  wanneer iets emotioneel is of dat het een gevoel is. Het karakter van  een gevoel is, dat het aanvaardbaar is voor jezelf en je omgeving. Dus als iemand sterft dan zeg je niet: “Ja, hou nou op met je gezeik joh!  Zit niet te janken. Het lichaam, ik bedoel wat is nou het lichaam, ik  bedoel: je hebt dat wijf toch lang genoeg gezien?” Dat zeg je niet! Ja  er zijn mensen die het zeggen, maar dat is niet helemaal lekker hè? Dus dan voel je mee. Dat hoort gewoon bij de mens. Dat is een aanpassing van de gigantische verandering die zich ineens voltrekt. Het is een  aanpassing. Maar als die aanpassing te lang duurt, drie, vier, vijf jaar. Of negen jaar later, je hebt je zoon bijvoorbeeld verloren in een  auto-ongeluk, tien jaar geleden, en je kan geen auto zien of je barst in tranen uit na tien jaar. Dan ben je emotioneel. Dat wil zeggen: je hebt er hinder van. En anderen hebben er hinder van. Maar een gevoel niet. Een gevoel is aanvaardbaar. Begrijpt U dat? Dat is dus het verschil. Zeg nog eens wat. Ga er eens wat dieper op in.

Wat U ook moet begrijpen, pardon hoor dat ik U even onderbreek, wat U ook moet  begrijpen is dat alle gevoelens in serie geschakeld zijn. Dat zal ik U  uitleggen hoe dat zit, het is heel eenvoudig. Bijvoorbeeld de mens kan buitenissig reageren op een situatie en dat lijkt niet in overeenstemming met het gebeuren, wat er gebeurt eigenlijk. Bijvoorbeeld, je bent ineens iets kwijt, iets wat je dierbaar is, een mooi beeldje of zo, een glazen vaas of iets dergelijks, ik kan het me allemaal niet voorstellen maar goed. En ineens is dat ding weg. En dan voel je je ineens ontzettend verdrietig. Buitensporig verdrietig zelfs. Je denkt zelfs: he, hoe kan dat nou. Die vaas is weg en ik voel me zo  verschrikkelijk verdrietig. Laten we zeggen, dat je al zo bewust bent.Want meestal word je meegesleurd in zo’n emotie onderhand en dan ben je al helemaal niet meer in de situatie om echt te kijken. Maar stel dat je dat kunt bekijken, dan zul je zien dat het in serie geschakeld is, dat gevoel met alles wat je al eerder bent kwijtgeraakt. Want je voelt niet  alleen de pijn van die vaas die weg is, je voelt alle pijn van alles wat je is afgenomen tot en met de beer die uit je hand getrokken werd, door een buurjongetje en die hem in het kolenhok verstopt heeft of iets  dergelijks. Ik noem maar iets tragisch uit deze psychotherapiewereld.

Dus als je moeder je ontnomen is als je vier bent, dan geeft dat natuurlijk een forse inprint in een kind. En als dan, als je dan ineens gaat verhuizen op je tiende en je al je vriendjes moet je achterlaten en  je komt in een buurt waar helemaal geen vriendschap te sluiten is. Nou dan heb je het moeilijker, dan ben je wéér wat kwijt. En als je dan vriendjes of vriendinnetjes krijgt als je veertien, vijftien bent, of  tegenwoordig met elf, en je raakt ze kwijt, dan weer. En als je dan gaat  scheiden: weer. Dus je voelt ál die pijn. Want zo werkt dat in dat brein. Ik lijk wel een dichter: de inprinter en het kind en het brein de  pijn. Begrijpt U wat ik bedoel? Zo zit dat. En het werkt voor iedereen. Daarom zeg je ook als je iets overkomt, dan zeg je: dat mij dat nou wéér moet overkomen. Je zegt niet: dat mij dat nou overkomt. Nee je gebruikt het woordje “weer”, wat aangeeft dat het al eerder gebeurd is. Anders hoef je dat woordje niet te gebruiken natuurlijk. Ben ik godverdomme wéér de sleutels kwijt; dat is eerder gebeurd.

Zo  eenvoudig werkt dat. En daar is niks aan te doen, dat moet je heel goed  begrijpen. Daar is niets aan te doen. Als U dat realiseert doet u er ook niets meer aan. Wat een grote zegen voor de mensheid is. Want sommige mensen zeggen wel eens: daar is niets aan te doen, zeggen ze dan. Maar dóe het dan ook niet! Wie? Ga eens verder.

B: Je kan ook onder de indruk komen van iets dat er een positief gevoel over je heen komt.

A: Natuurlijk.

B: En dat kan behoorlijk op je inwerken.

 A: Het lijkt wel een psychotherapie-avond. Kijk, er is een aardig verhaal van een, ik meen dat het de Baron van Münchausen is, daar heb je  wel eens van gehoord? Nou dan gaat het verhaal, dat hij op een nacht op een soort koets door de sneeuw reed. En de man die op de koets zat, die speelde fluit, een fluittoon. Maar doordat het zo verschrikkelijk vroor, bevroren de tonen. Het vroor zó hard, dat de tonen bevroren. Maar de man speelde door, maar op gegeven moment hoorde je niets meer. Dus  op gegeven moment werd het toch wel erg koud en toen zeiden ze: jongens zullen wij eens wat soep gaan eten in de herberg? Ja hoor, zo gezegd zo gedaan. Ze stapten af met die fluit en ze gaan die herberg in, waar het  lekker warm was. De soep werd opgeschept en ineens klonken er tonen. De bevroren noten ontdooiden en begonnen te klinken. Nou, dit is symbolisch, dit verhaal natuurlijk voor de menselijke psyché. Als kind bevriezen we gevoelens en komen we in een situatie waarin warmte is,  liefde dus, dan ontdooien die gevoelens en beginnen te klinken. Dat gaat  weer feest vieren in je lichaam. Begrijpt U? Soms overspoelt het ons dan zo erg, dat we gelijk weer teruglopen naar de vrieskast. Ja? Alles  beter dan iets voelen.

Dus je moet ook, en dat weet ook iedereen  die kookt, je moet nooit snel iets ontdooien want dan brandt het aan en  dat soort dingen. Laat het maar rustig ontdooien. Dus geen haast met al die dingen. Daarom is psychotherapie ook een hele slechte zaak. Men ontdooit alles te snel en dan overspoelt het je en dan willen ze weer terug naar die ijskast, snap je? Op zijn minst naar de koelkast. Dus laat het rustig ontdooien. In een warme, liefdevolle atmosfeer ontdooien alle bevroren gevoelens. Want je hebt ze… ze zijn bevroren geraakt,  denk eraan, jíj hebt ze niet bevroren hoor! Ze zijn bevroren geraakt  door omstandigheden. Dat is de symboliek. Kijk in de psychotherapie word  je vaak verantwoordelijk gesteld voor het feit, dat jij ze bevroren hebt. En zeggen ze: je moet verantwoordelijkheid nemen voor je leven. Ja  maar dat is nou net het hele probleem. Dat ze tegen een alcoholist  zeggen: kom maar terug als je geen alcohol meer drinkt… Als een  alcoholist voor hulp komt, dan komt hij voor hulp en dan is zijn  probleem dat hij teveel alcohol drinkt. En als dan de dokter zegt: nou  het is goed, maar ik heb toch liever dat je eerst ophoudt met drinken, dat we dan met de therapie beginnen. Ja, maar dat is een van de  allergrootste fouten die, tot in de hoogste kringen, álle therapeuten maken, is dat je verantwoordelijk gesteld wordt voor jouw leven, wat je tot nu toe geleid hebt.

Want alles wat er gebeurd is, heb je zo adequaat mogelijk gedaan. Je kon niet beter. En die moraliteit, dus dat jij verantwoordelijk bent daarvoor, is nou juist wat je allang weet en wat je alleen maar gehoord hebt van iedereen altijd. Je hebt je hele leven niets anders gehoord: jij bent verantwoordelijk. Dus er moet eerst een sfeer komen waarin je kunt ontdooien. Langzaam, rustig. Niet met de snijbrander erover. Begrijp je? En dan kunnen al die gevoelens, dat hele scala van gevoelens, wat allemaal bevroren is in ons allemaal, kan dan ontdooien. En dan is het weer goed. Ja? Heb je er wat aan wat ik zeg?

~ Bijeenkomst met Alexander, 7 juni 1990 ~

http://jortus.com/2022/07/02/alexander-smit-over-gevoelens-en-emoties/