DE HOMMEL DIE NIET KAN VLIEGEN

(door Thérèse Jeunhomme) Volgens de wetten van de aerodynamica kon men lange tijd niet verklaren dat een hommel kan vliegen. Na onderzoek is gebleken dat hommels een trucje hebben waardoor ze toch kunnen opstijgen. Door de op- en neergaande beweging van de vleugels ontstaan luchtwervelingen die zorgen voor een opwaartse kracht waardoor de hommel, hoewel hij eigenlijk te zwaar is om te vliegen, toch kan vliegen. Conclusie: de hommel is zich niet bewust dat hij niet kan vliegen. En dus vliegt hij gewoon.

Dit verschijnsel geldt voor alles in het planten- en dierenrijk. Planten en dieren hebben geen menselijk bewustzijn. Ze worden, net als de mens overigens, geboren uit een klompje cellen en die cellen ontwikkelen zich tot die levensvorm waaruit al het leven bestaat. Alleen mensen hebben een brein dat denkt, een brein dat zichzelf in de war brengt, een brein dat ons doet denken dat er van alles en nog wat is wat wij niet kunnen of zouden moeten willen. Het brein is een enorme stoorzender. Want, als wij net als de hommels ons niet bewust zouden zijn dat wij niet kunnen vliegen, zouden we ook gewoon kunnen vliegen. Ons brein beperkt ons in onze mogelijkheden. Ons brein spiegelt en weerspiegelt. Dieren en planten zijn daar niet mee behept. Een lavendelplant denkt niet bij zichzelf dat hij er net zo wil uitzien als de echinacea plant die naast hem groeit en bloeit. Een hond denkt niet als hij een mede-hond ontmoet dat hij ook een vacht wil hebben als die andere hond. Zulke gedachten bestaan niet in het planten- en dierenrijk. Zulke gedachten hebben alleen mensen. 

Een hommel is ook niet ‘gelukkig’ omdat hij doet wat hij doet en daarvan gelukkig wordt. Want ‘gelukkig zijn’ is ook een product van ons geprogrammeerde brein. Een hommel doet gewoon wat hij doet, en daarmee is het klaar. Verder niks, nakkes, nada. Ik heb vele mensen en dieren voor mijn ogen zien ‘sterven’. Dieren accepteren op enig moment dat ze het lichaam gaan verlaten, en geven zich over. Ik heb nog nooit gezien en gevoeld dat een dier zich verzet tegen zijn ‘dood’. Als hun lichaam hun informeert dat het lichaam niet langer meer meekan, dan legt het dier zich daarbij neer. In de natuur zoekt een dier dan vaak een rustige afgelegen plek op om zich daar over te geven aan de naderende dood. Er is geen gevecht, geen strijd, geen angst. Dit verschijnsel doet zich alleen bij de denkende mens voor.

Wat zou dan de definitie van ‘gelukkig zijn’ kunnen betekenen? Wie heeft dat ooit in ons hoofd geprogrammeerd dat wij mensen eeuwig op zoek zijn naar ‘geluk’? Ik heb hierop geen antwoorden. Wel kan ik vanuit mijn eigen levenservaring schrijven dat ik vele dagen ’s avonds in mijn bed ben gestapt en voor mezelf voelde ‘ik heb een goede dag gehad’. En dat is voor mij genoeg. Een goede dag. Mijn echtgenoot, die een ander pad in is geslagen, en ik lagen iedere avond voordat we gingen slapen een poos in elkaar armen. Simpelweg te genieten van elkaars warmte, aanraking en zachtheid. We kusten elkaar, wensten elkaar een goede reis – want als je gaat slapen ga je een reis maken – draaiden ons om en met de billen tegen elkaar vielen we in slaap met het gevoel dat wij ‘een goede dag’ hadden. En net als de hommels konden wij in onze dromen en visioenen vliegen.

20220811 Thérèse Jeunhomme https://vloeibareliefde.com/2022/08/11/de-hommel-die-niet-kan-vliegen


Hommels

Ik kijk naar de hommels die op de lavendelstruik in de voortuin zo vrolijk bungelen. Ik vraag me af:

Waar wonen hommels eigenlijk? Maken ze honing net als bijen? Hoelang duurt het tot ze “volwassen” worden? Hoelang leven hommels? Kunnen ze overwinteren? Hoe komt het dat er vaker hommels zijn die uitgeput lijken?

Hommels zijn bijen  (Bron: https://www.bestuivers.nl/wilde-bijen/bijenportretten/hommels)

Veel mensen weten dit niet, maar hommels zijn bijen. Ze zien er wel duidelijk anders uit dan andere bijen, met hun wollige, kleurrijke beharing. Ze zouden misschien verward kunnen worden met de gewone sachembij, maar verschillen daarvan doordat hun ocelli (de puntoogjes bovenop de kop) bijna op één lijn liggen. Verder is de kop van hommels (onder de beharing) altijd geheel zwart, terwijl deze bij mannetjes van sachembijen aan de voorkant witachtig is.

Uit Nederland zijn 29 soorten hommels bekend. Herkenning van de soorten lijkt op het eerste gezicht makkelijk, omdat ze van die mooie kleurpatronen hebben. Er zijn inderdaad enkele soorten die makkelijk herkenbaar zijn en geen dubbelgangers hebben, zoals de boomhommel. Veel soorten lijken echter op elkaar en sommige hebben echte dubbelgangers die zelfs voor kenners nauwelijks uit elkaar te houden zijn. Een berucht voorbeeld zijn de ‘aardhommels’. Deze soortgroep omvat niet alleen de ‘echte’ aardhommel Bombus terrestris, maar ook de veldhommel Bombus lucorum, de wilgenhommel Bombus cryptarum en de grote veldhommel Bombus magnus.

Sociaal 

Hommels zijn bijzonder onder de bijen omdat zij een sociale levenswijze hebben. Dit komt verder alleen voor bij de honingbij en in beperkte mate bij sommige groefbijen. Dit sociale leven houdt in dat vrouwtjes met elkaar samenwerken bij de nestbouw en het verzorgen van het nageslacht (het ‘broed’). Bij hommels is het zelfs zo dat alle eieren gelegd worden door één vrouwtje, de koningin. De andere vrouwtjes, de werksters, zijn dochters van de koningin en leggen zelf geen eieren, maar helpen hun moeder met het nest en het broed.

In het begin van een hommelnest is er alleen een hommelkoningin. Zij is aan het einde van de zomer bevrucht en zoekt dan een schuilplaats om te overwinteren. In de vroege lente komt ze tevoorschijn om zich eerst eens goed te voeden op de voorjaarsbloemen. Vervolgens gaat ze aan de slag met het bouwen van een nest. Afhankelijk van de hommelsoort doet ze dit ondergronds, bijvoorbeeld in een verlaten muizenhol, of bovengronds, bijvoorbeeld tussen graspollen of in een holle boom. Uit de eerste eieren die ze legt komen de werksters, die de bouw van het nest en het verzamelen van voedsel van de koningin overnemen. De koningin komt dan het nest niet meer uit en houdt zich alleen nog bezig met eileg. Later in de zomer komen er geen (onvruchtbare) werksters meer uit de eieren, maar mannetjes en nieuwe koninginnen. Wanneer deze het nest verlaten om voortplantingspartners te zoeken, begint de cyclus weer opnieuw.

Hommels vertonen soms massaal trekgedrag, waarbij op een plek in enkele uren vele duizenden hommels langsvliegen. 

De boomhommel Bombus hypnorum is één van de weinige hommelsoorten die met geen andere soort te verwarren is. Het is de enige hommel met een oranjebruin behaard borststuk in combinatie met een witbehaarde achterlijfspunt. Deze soort nestelt graag in holle bomen en vogelnestkastjes. Bij verstoring van de nesten zijn ze veel eerder dan andere hommels geneigd om te steken. Foto Pieter van Breugel.

Ook de zeer algemene akkerhommel Bombus pascuorum is vrij goed herkenbaar, al bestaat er veel variatie in de kleuren van de beharing. In het westen van Nederland zijn akkerhommels het vaakst donker gekleurd, met veel zwarte haren op het achterlijf. Meer in het oosten komen vooral lichtgekleurde exemplaren voor, met vooral oranje haren op het achterlijf. Deze lichte dieren kunnen verward worden met de moshommel en de heidehommel, maar dat zijn zeer zeldzame soorten. Foto Menno Reemer.

De aardhommel Bombus terrestris heeft verschillende dubbelgangers, die zeer moeilijk uit elkaar te houden zijn. Hierbij is het belangrijk om onderscheid te maken tussen mannetjes, koninginnen en werksters. Recent is echter gebleken dat de kenmerken die altijd voor dit onderscheid gebruikt werden niet erg betrouwbaar zijn. Foto Tim Faasen (Ecologica).

De steenhommel Bombus lapidarius is een algemene verschijning in allerlei gebieden, ook in stedelijke omgeving. De werksters en koninginnen zijn zwartbehaard met een rode achterlijfspunt, heel anders dus dan het hieronder afgebeelde mannetje. Weliswaar lijkt de grashommel Bombus ruderarius er sterk op, maar die is vrij zeldzaam en in de tuin niet te verwachten. Foto Tim Faasen (Ecologica).

De weidehommel Bombus pratorum laat zich goed herkennen aan de gele haren op borststuk en achterlijf in combinatie met de oranje achterlijfspunt. Het is in tuinen een algemene soort. Foto Tim Faasen (Ecologica).

Het mannetje van de steenhommel ziet er heel anders uit dan het vrouwtje (zie boven), met gele haren op de kop en het borststuk. Foto Tim Faasen (Ecologica).

De vierkleurige koekoekshommel Bombus sylvestris parasiteert in de nesten van de weidehommel. In stedelijk gebied is dit een van de meer gewone soorten koekoekshommels, hoewel ze hier doorgaans veel minder talrijk zijn dan hun gastheren. Foto Menno Reemer.

==================== ==========================

Waar wonen hommels eigenlijk? – holletjes in de grond, in de holle boom, in de spaumuren, in oude vogelkastjes

Maken ze honing net als bijen? – Nee, niet zoveel als honihgbij dat doet. Maar ze hebben voorraadje nectar voor de “slechtere dagen”

Hoelang duurt het tot ze “volwassen” worden? – rond 7 dagen

Hoelang leven hommels? – als “volk” gemiddeld 14 weken, de koniginnen leven langer

Kunnen ze overwinteren? – Ja, koniginnen overwinteren, bijvoorbeeld in een holletje in de aarde

Hoe komt het dat er vaker hommels zijn die uitgeput lijken? – Dat zie ik vaker in april, als het nog fris is. Om te kunnen vliegen moeten de vliegspieren van hommels 30 graden zijn, daarom moete ze vaak eten. Als dat niet lukt, verliezen ze hun kracht. Suikerhoudend of honinghoudend water laten drinken kan dan helpen.